De morele intuïtie van kinderen

Om ons voor te bereiden op het vierde college hebben we het boek De morele intuïtie van kinderen moeten lezen. In het boek wordt gesproken over morele intuïtie. Wat is het, hoe ontwikkel je het, wat kan je ermee?


Morele intuïtie wordt gevormd door het ontwikkelen van normen en waarden. Deze normen en waarden worden geleerd door te doen. Kinderen zien de normen en waarden die gehanteerd worden in de omgeving (het gezin, op school). De volwassenen in deze omgeving zijn de leermeesters voor de kinderen. Ook leren de kinderen wat goed en niet goed is, o.a. door de reacties die komen uit de omgeving. Je kunt denken aan het laten blijken van trots, maar ook het laten zien van teleurstelling. Als een ouder teleurgesteld is in het kind door iets wat het kind wel of juist niet gedaan heeft, ziet het kind dat wat hij dus wel of niet gedaan heeft, niet goed is en zal hier in het vervolg hopelijk beter over nadenken.
Wanneer kinderen in de pubertijd komen, komen ze in aanraking met groepsgebonden gewoontes. Binnen een bepaalde groep zullen normen en waarden aanwezig zijn die ze misschien in eerste instantie niet vanuit het gezin of school meegekregen hebben, maar die wel belangrijk zijn voor de groep. Of ze komen in aanraking met normen en waarden die juist niet in de groep aanwezig zijn, maar wel vanuit het gezin meegegeven zijn met het kind. Het kind zal dan gewoontes moeten bijstellen en eventueel moeten veranderen.

In het boek wordt ook het begrip 'vrijheid' besproken. Vrijheid betekent niet dat alles mag en dat er geen grenzen zijn. Vrijheid betekent dat je je leven kunt leven zonder dat de overheid zich daar in mengt. Het betekent dat je zelf keuzes mag maken en je leven mag inrichten zodat jij dat wil. Voorwaarde is wel dat jouw vrijheid niet ten koste gaat van de vrijheid van een ander.


Vanuit deze kennis zijn we doorgegaan met een dilemmareflectie. We hebben 4 groepen gemaakt waarin wij een dilemma moesten maken voor een andere groep en een andere groep maakte een dilemma voor ons. Het dilemma dat ons is voorgelegd was het volgende:

Ik ben leerkracht van groep 6 en om half negen komen de kinderen de klas binnen. In de gesprekken hoor ik dat de kinderen vragen hebben over drugs. Sommigen hebben de avond daarvoor Oh Oh Cherso gekeken en hier werd drugs in gebruikt. Enkele ouders hebben de gesprekken van de kinderen ook opgevangen en zij vertellen mij gelijk: ik wil absoluut niet dat je het met mijn kind over drugs gaat hebben. 

De vraag is nu: wat moet ik als leerkracht met deze situatie. We kregen tijd om wat verhelderingsvragen te stellen, maar op zich was het dilemma zelf al duidelijk genoeg.
Iedereen heeft al een mening en dat is natuurlijk goed. Er wordt gediscussieerd over hoe je deze situatie het beste kunt aanpakken. Allereerst sta ik met mijn mond vol tanden dat kinderen uit groep 6 Oh Oh Cherso kijken. Dit is natuurlijk een fictief dilemma, maar het komt ongetwijfeld voor dat jonge kinderen in aanraking komen met dit programma. Oh Oh Cherso is een programma waarin in groep Hagenezen zich laat gaan in het nachtleven van Chersonissos, waarbij overmatig drankgebruik, one night stands en drugs de normaalste zaak van de wereld zijn. Je begrijpt natuurlijk wel dat dit geen onderwerpen zijn voor groep 6. Maar dat terzijde, want de kinderen hebben het WEL gezien en jij moet deze situatie zien op te lossen. Je staat tussen kind en ouder in. Wat we ons alleen moeten afvragen is; voor wie zijn WIJ er? Zijn wij er voor de ouders of voor de kinderen? Uiteraard zijn wij er in de eerste plaats voor de kinderen. Je moet alleen wel rekening houden met de mening van de ouders. Om toch voor iedereen tot een goed einde te komen, kwamen we tot het volgende: op de bewuste ochtend kan je de kinderen heel kort vertellen over drugs. Je hoeft dan niet in te gaan op de goede of slechte dingen ervan en op de voor- en nadelen. Vervolgens zou ik, in overleg met directie of intern begeleider, bespreken hoe we dit onderwerp kunnen aanpakken. Het is ook belangrijk om zulke onderwerpen schoolbreed te bespreken. Als school kan je kiezen voor een informatieavond voor de ouders, waarin aangegeven wordt hoe op school omgegaan wordt met zulke onderwerpen. Verder kan je voor de ouders van je eigen klas een informatiebrief meesturen dat er uitgebreider zal worden ingegaan op dit onderwerp. Een ouders zou er eventueel nog voor kunnen kiezen om aan te geven dat het kind op dat moment niet in de klas mag zitten. Al heeft dat natuurlijk niet de voorkeur.

Er is zoveel meer hierover te zeggen, maar dan wordt dit wel een hele lange blog ;) Dus ik hou het hierbij.

Op leraar24.nl staat een interessant filmpje waarin gesproken wordt over morele vorming en vrijheid.
Kijk maar eens naar: Humanistisch vormingsonderwijs (HVO)

Laura